Υποκατηγορίες

• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ 'Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ 'Α ΛΥΚΕΙΟΥ
• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
• ΕΚΠ-ΥΛΙΚΟ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ

  Γλώσσα - Λογοτεχνία

  ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ

  ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

  Α. Πείραμα Μίλγκραμ: Η τρανή απόδειξη του κοινωνικού κομφορμισμού

  Το ηθικό ερώτημα, αν πρέπει κανείς να υπακούει τις εντολές, όταν αυτές αντίκεινται στην ανθρώπινη συνείδηση και στις θεμελιώδεις, «άγραφες» αρχές του ηθικού κώδικα, πέρα από τη δραματοποίηση που γνώρισε στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, όπου η πρωταγωνίστρια εκπροσωπεί τον άνθρωπο που δεν υποτάσσεται και θεωρεί χρέος του την εξέγερση απέναντι στο άδικο και τη βίαιη εξουσία, υφίσταται φιλοσοφική ανάλυση σε όλες τις ιστορικές εποχές.

  Και ενώ οι ανθρωπιστές διατείνονται την υπεροχή της ατομικής συνείδησης σε τέτοια θέματα, επιμένοντας ότι η ηθική κρίση του ατόμου πρέπει να υπερισχύει της αρχής, όταν αυτές βρίσκονται σε σύγκρουση, ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Yale, αποφάσισε να ελέγξει πειραματικά εάν και μέχρι ποιου σημείου τα υποκείμενα είναι διατεθειμένα να ακολουθήσουν εντολές που τους απευθύνονται, όπως να «τιμωρήσουν» ένα άλλο υποκείμενο, αφυπνίζοντας τη δυνητικά βίαιη συμπεριφορά τους ως αποτέλεσμα συμμόρφωσης στην εξουσία, μιας και καλούνταν να το υποβάλουν σε αύξουσες δόσεις ηλεκτρικών εκκενώσεων.

  Όσοι συμμετείχαν στο πείραμα, πίστευαν πως αφορούσε τη μνήμη και την ικανότητα αποστήθισης λέξεων. Συγκεκριμένα, τους έλεγαν πως οφείλουν, αναλαμβάνοντας το ρόλο του «δασκάλου» έναντι αμοιβής 4 δολαρίων/ώρα, να τιμωρήσουν με μια μηχανή ηλεκτροσόκ το «μαθητευόμενο» σε κάθε λάθος απάντηση. Ο «μαθητευόμενος» δεν ήταν φοιτητής, αλλά ηθοποιός, που είχε προσληφθεί από το Μίλγκραμ για την ενσάρκωση ακριβώς αυτού του «ρόλου» και δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, ούτε ηλεκτροσόκ, γεγονός που ο «δάσκαλος» δε γνώριζε. Ούτε, βέβαια, ότι ο ηθοποιός υποκρινόταν. Πόσοι από τους εθελοντές «δασκάλους» έφτασαν ως τον τελευταίο μοχλό εξαιτίας των λάθος απαντήσεων; Το 95% προχώρησε πάνω από τα 150 βολτ ηλεκτροσόκ, ενώ το 65% έφτασε μέχρι τον τελευταίο μοχλό των 450 βολτ!

  Ξαναβλέποντας το πείραμα, συνειδητοποίησα για ακόμα μια φορά ότι(…)όταν ένας πολίτης είναι ανίκανος να πάρει αποφάσεις σε καταστάσεις πίεσης και κρίσης, όντας εγκλωβισμένος στα καλοπλεγμένα δίχτυα του φόβου και του πανικού, μοιραία υπακούει τις εντολές κάποιου ανώτερου στην ιεραρχία, στην προκειμένη περίπτωση του Μίλγκραμ- πειραματιστή, ο οποίος δρα σαν ανώτατη αρχή του. Καταδεικνύει, δηλαδή, το ευεπηρέαστο και την υπακοή των ανθρώπων, όταν τους παρασχεθεί μια νομιμοποιημένη ιδεολογία είτε κοινωνική- θεσμική υποστήριξη.

  Νιώθοντας, λοιπόν, την ανάγκη να αποποιηθούν οποιασδήποτε ευθύνης για ό,τι συμβεί στο θύμα, υπέβαλαν ασυνείδητα τον εαυτό τους στο ρόλο του εκτελεστικού οργάνου της προκειμένης ανώτερης αρχής, υπακούοντάς και θεωρώντας ότι εκείνη μόνο είναι η υπεύθυνη για την έκβαση των πραγμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα, η απόσειση της προσωπικής ευθύνης αποτελεί και τη λεπτή, ακαθόριστη γραμμή στα όρια της υπακοής και της κατ' επέκταση χειραγώγησης του ατόμου. Διότι, αποδεικνύεται ότι ναι μεν ο φόβος και η πίεση αποτελούν τους καλύτερους αρωγούς της υπακοής στην εξουσία ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών της τελευταίας, αλλά συνάμα καταστέλλουν την ανεξάρτητη σκέψη και λογική.

  Πολλοί θα πουν ότι οι συναγωγές αυτές είναι καθολικές και αγκαλιάζουν ασφυκτικά τον όρο της «μαζοποίησης». Όμως, το απόφθεγμα ότι όσο πιο αναπτυγμένο, διαφοροποιημένο και μορφωμένο είναι ένα άτομο, τόσο λιγότερο επιρρεπές είναι στη «μαζοποίηση» δεν ισχύει πάντα. Ο άνθρωπος είναι ένα εύθραυστο ον, που συχνά δεν είναι έτοιμο να πάρει τα ηνία της ελευθερίας της σκέψης και της πρωτοβουλίας. Οι ίδιοι άνθρωποι που δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις και να διαχειριστούν τη ζωή τους, δε διστάζουν να θυσιάσουν όλες τις ελευθερίες τους χάριν ενός επιβλητικού «ηγέτη», ο οποίος θα τους καθοδηγεί και θα αποφασίζει αντί γι' αυτούς, καταστρατηγώντας έτσι τις ίδιες τις ηθικές τους αναστολές, αφού μπορεί να προβαίνουν σε ενέργειες που σε άλλες περιπτώσεις θα θεωρούσαν καταδικαστέες.

  (Μάγδα Χατζηστρατή, https://www.huffingtonpost.gr/entry/-10278_gr_14983152. Τελευταία πρόσβαση 24/11/2019)

  Β. ΚΕΙΜΕΝΟ

  Γ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

  «Ρινόκερος» του Ιονέσκο

  (Ο Ρινόκερος είναι θεατρικό έργο. Kατά τη διάρκεια των τριών πράξεων του έργου οι κάτοικοι μιας μικρής, επαρχιακής Γαλλικής πόλης μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Στην τελευταία σκηνή του θεατρικού έργου, η αγαπημένη του κεντρικού ήρωα Μπερανζέ, Νταίζη, έφυγε κι αυτή για να συναντήσει τους ρινόκερους. Ο Μπερανζέ μόλις τώρα συνειδητοποιεί την απουσία της).

  Μπερανζέ (πάντα στον καθρέπτη): «Ωστόσο δεν είναι και τόσο άσχημο πράγμα ο άνθρωπος. Και δεν είμαι και από τους πιο ωραίους. Πίστεψε με, Νταίζη (γυρίζει). Νταίζη! Νταίζη! Πού είσαι; Νταίζη! Δεν θα το κάνεις αυτό! (τρέχει στην πόρτα). Νταίζη! (φτάνει στο κεφαλόσκαλο και σκύβει πάνω από τα κάγκελα). Νταίζη! Γύρισε πίσω μικρή μου Νταίζη! Δεν έβαλες ούτε μπουκιά στο στόμα σου! Νταίζη μη με αφήνεις μόνο! Τι μου είχες υποσχεθεί, Νταίζη! Νταίζη! (Σταματάει να φωνάζει, κάνει μια χειρονομία απόγνωσης και ξαναμπαίνει στο δωμάτιο). Βέβαια… δεν μπορούσαμε να συνεννοηθούμε πια. Ένα αταίριαστο ζευγάρι… δεν άντεχε άλλο. Δεν έπρεπε όμως να με αφήσει έτσι και να φύγει, χωρίς να μου δώσει μια εξήγηση! (κοιτάζει ολόγυρα του). Ούτε ένα σημείωμα δεν άφησε! Και είναι σωστά πράγματα αυτά! Τώρα έμεινα ολομόναχος! (πηγαίνει, κλειδώνει την πόρτα προσεκτικά αλλά πολύ θυμωμένος). Εμένα δε θα με παρασύρετε. Όχι! Ποτέ! (κλείνει προσεκτικά τα παράθυρα). Τα ακούσατε; Ποτέ! (απευθύνεται προς όλα τα κεφάλια των ρινόκερων). Δεν θα σας ακολουθήσω… Όχι, δεν θα σας ακολουθήσω, δεν σας καταλαβαίνω! Εγώ θα μείνω αυτό που είμαι! Εγώ είμαι άνθρωπος! Άνθρωπος! (πάει και κάθεται στην πολυθρόνα). Αφόρητη… η κατάσταση είναι αφόρητη! Εγώ φταίω που έφυγε. Ήμουν για αυτήν ολόκληρος ο κόσμος. Τι θα απογίνει τώρα; Μια ψυχή παραπάνω στη συνείδηση μου! Τώρα όλα είναι δυνατά. Φτωχό μου παιδί, εγκαταλελειμμένο μέσα σε αυτόν τον κόσμο των τεράτων! Κανένας δεν μπορεί να με βοηθήσει να την ξαναβρώ, γιατί δεν απομένει κανένας. (Νέα μουγκανητά, επίμονα τρεχαλητά, σύννεφα σκόνης). Δεν θέλω να τα ακούω. Θα βάλω μπαμπάκι στα αυτιά μου! (βάζει μπαμπάκι στα αυτιά του – μιλάει με τον εαυτό του στον καθρέπτη). Δεν υπάρχει άλλη λύση! Πρέπει να τους πείσω. Να τους πείσω όμως για τι πράγμα; Και η μεταμόρφωσή τους; Μπορούν να ξαναγίνουν άνθρωποι; Ε, μπορούν; Θα χρειαστεί ένας ηράκλειος άθλος, που ξεπερνάει τις δυνάμεις μου! Κα πρώτα –πρώτα για να τους πείσω, πρέπει να τους μιλήσω. Για να τους μιλήσω πρέπει να μάθω τη γλώσσα τους. Ή μήπως αυτοί θα έπρεπε να μάθουν τη δική μου; Αλλά εγώ ποια γλώσσα μιλάω; Ποια είναι η γλώσσα μου; Είναι ελληνικά αυτά που μιλάω; Θα πρέπει να είναι ελληνικά, είναι όμως; Αλλά τι είναι τα ελληνικά; Μπορώ να πω πως αυτά είναι ελληνικά, αν θέλω, κανένας δεν πρόκειται να μου τα αμφισβητήσει αφού είμαι ο μόνος που τα μιλάω. Αλλά τι λέω; Καταλαβαίνω τι λέω; Καταλαβαίνω τον εαυτό μου; (προχωρεί προς τη μέση της σκηνής). Κι αν όπως μου έλεγε η Νταίζη αυτοί έχουν δίκιο… (γυρνά προς τον καθρέπτη). Κι όμως δεν είναι άσχημο πράγμα ο άνθρωπος – δεν είναι καθόλου άσχημο πράγμα…(κοιτάζεται προσεκτικά στον καθρέπτη και περνά το χέρι πάνω από το πρόσωπό του). Πολύ αστεία υπόθεση! Με τι μοιάζω λοιπόν; Με τι; (τρέχει στο ντουλάπι, βγάζει φωτογραφίες και τις κοιτάζει).Φωτογραφίες! Ποιοι είναι όλοι αυτοί; Ο κύριος Παπιγιόν ή μπορεί και η Νταίζη; Κι αυτός εδώ, είναι ο Μποτάρ, ή ο Ντυντάρ ή ο Ζαν; Ή μήπως είμαι εγώ! (τρέχει πάλι στο ντουλάπι και βγάζει 2-3 πίνακες). Ναι, ναι, αναγνωρίζω τον εαυτό μου, εγώ είμαι αυτός, εγώ! (πηγαίνει και κρεμάει τους πίνακες στον τοίχο του βάθους δίπλα στα κεφάλια των ρινόκερων). Εγώ είμαι αυτός,εγώ… (άμα κρεμάσει τους πίνακες διακρίνουμε πως παριστάνουν ένα γέρο, μια χοντρή γυναίκα και κάποιον άλλο. Η ασχήμια των προσωπογραφιών προβάλλεται ακόμα πιο πολύ σε αντίθεση με τα κεφάλια των ρινόκερων που γίνονται ολοένα και ωραιότερα. Ο Μπερναζέ οπισθοχωρεί λίγο για να δει τους πίνακες). Δεν είμαι ωραίος, δεν είμαι ωραίος! (Ξεκρεμάει τους πίνακες και τους πετάει κατά γης με θυμό και πηγαίνει στον καθρέπτη). Αυτοί είναι ωραίοι! Αυτοί ! Είχα άδικο. Ω, πόσο θα ήθελα να ήμουν σαν κι αυτούς… Μου λείπουν και τα κέρατα! Άσχημο που είναι ένα μέτωπο χωρίς κέρατα!... Θα μου χρειαζόντουσαν ένα δύο για να τονιστούν τα χαρακτηριστικά μου… Ίσως γίνει κι αυτό μια μέρα, κι έτσι δεν θα ντρέπομαι πια, θα μπορώ να πάω να τους βρω! Έλα όμως που δεν φυτρώνουν!... (κοιτάζει τις παλάμες του). Τα χέρια μου είναι μαλακά. Θα ροζιάσουν άραγε, θα βγάλουν λέπια; (βγάζει το σακάκι του, ξεκουμπώνει το πουκάμισο του, εξετάζει το στήθος του στον καθρέπτη). Πλαδαρό που είναι το δέρμα μου! Το κορμί μου! Κάτασπρο, τριχωτό! Πόσο θα ήθελα να είχα σκληρό πετσί, και αυτό το θαυμάσιο βαθυπράσινο χρώμα, τη σεμνή γύμνια τους, χωρίς τρίχες! (ακούει μουγκανητά). Τα τραγούδια τους έχουν μια γοητεία… Είναι λίγο άγρια, βέβαια, μα, πάντως έχουν γοητεία! Αν μπορούσα να τραγουδάω σαν κι αυτούς!... (Προσπαθεί να τους μιμηθεί). Α… Α… Α…. Μρρρ! Όχι… όχι… δεν τα καταφέρνω, το δικό μου τραγούδι είναι αδύνατο, υποτονικό, του λείπει η ζωντάνια. Δεν καταφέρνω να μουγκανίσω! Ουρλιάζω μόνο… Α… Α… Α… Μρρρ! Ουρλιάζω μονάχα! Αχ… Αχ… Μπρ… Άλλο ουρλιαχτό κι άλλο μουγκανητό!... Ω!... Το έχω βάρος στη συνείδηση μου, έπρεπε να τους είχα ακολουθήσει όσο ήταν καιρός… τώρα είναι πια πολύ αργά. Αλλοίμονο! Είμαι ένα τέρας, είμαι ένα τέρας! Αλλοίμονο μου, δεν θα ξαναγίνω ποτέ ρινόκερος! Ποτέ, ποτέ! Δεν μπορώ πια να αλλάξω. Θα το ήθελα πολύ. Θα το ήθελα τόσο πολύ αλλά δεν μπορώ… Δεν μπορώ πια ούτε τον εαυτό μου να κοιτάξω! Πόσο ντρέπομαι! (γυρίζει τις πλάτες του στον καθρέπτη). Άσχημος που είμαι!... Αλλοίμονο σε αυτόν που θέλει να διατηρήσει την ιδιομορφία του! (αναπηδά απότομα). Ε, λοιπόν! Τόσο το χειρότερο! Θα αμυνθώ κόντρα σε όλον τον κόσμο. Το τουφέκι μου! Πού είναι το τουφέκι μου;… (γυρίζει προς το μέρος του τοίχου, όπου φαίνονται τα κεφάλια των ρινόκερων και σκούζει με όλη του τη δύναμη). Κόντρα σε όλον τον κόσμο, θα υπερασπίσω τον εαυτό μου, κόντρα σε όλον τον κόσμο θα αμυνθώ!... Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος και θα μείνω άνθρωπος ως το τέλος! Δεν συνθηκολογώ!...» ( Ο ρινόκερος, Ιονέσκο, Εκδόσεις Δωδώνη, 1992)

  ΘΕΜΑΤΑ

  Α. Να γράψετε περιληπτικά τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η αρθρογράφος του 1^ου κειμένου, όταν ξαναείδε το πείραμα Μίλγκραμ ( 60 περίπου λέξεις)(15 μονάδες)

  Β1. Ένας από τους σκοπούς της συγγραφέα είναι να ευαισθητοποιήσει τον/την αναγνώστη/τριά του για το πρόβλημα του κοινωνικού κομφορμισμού. Με ποιους τρόπους φαίνεται ότι επιχειρεί να επιτύχει τον σκοπό της; Να αναφέρετε τρεις (15 μονάδες)

  Β2. «Υπό αυτό το πρίσμα, η απόσειση της προσωπικής ευθύνης αποτελεί και τη λεπτή, ακαθόριστη γραμμή στα όρια της υπακοής και της κατ' επέκταση χειραγώγησης του ατόμου. Διότι, αποδεικνύεται ότι ναι μεν ο φόβος και η πίεση αποτελούν τους καλύτερους αρωγούς της υπακοής στην εξουσία ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών της τελευταίας, αλλά συνάμα καταστέλλουν την ανεξάρτητη σκέψη και λογική» Να ξαναγράψετε το συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου, αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις / φράσεις με άλλες, που να καθιστούν το ύφος περισσότερο οικείο ( 10 μονάδες)

  Β3. Να συγκρίνετε το κείμενο Α με το κείμενο Β (εικόνα) ως προς το περιεχόμενο (10 μονάδες)

  Γ. Να σχολιάσετε το πιο σημαντικό θέμα που θίγει, κατά τη γνώμη σας, το κείμενο Γ (λογοτεχνικό κείμενο) ( 15 μονάδες).

  Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες από τα κείμενα αναφοράς με την ιδιότητά σας ως μαθητές/τριες να γράψετε ένα δικό σας άρθρο έκτασης 350 περίπου λέξεων για το ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου μας με τίτλο: είναι αναπόφευκτη η υποταγή στη μάζα;

• ΑΡΘΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ